Aardgasalternatieven – deel 4: restwarmte

Alle huizen in Nederland moeten uiterlijk in 2050 van het aardgas af zijn. Net als in andere gemeenten onderzoekt Bloemendaal de alternatieven. Is het misschien mogelijk om voor de woningen Bloemendaal restwarmte te gebruiken?

Restwarmte, wat is dat?

Na de alternatieven waterstof, zonnepanelen en aardwarmte kijken we in dit vierde deel van de serie naar restwarmte. Dat is warmte die vrijkomt tijdens industriële processen die niet ter plekke door het bedrijf zelf wordt gebruikt. Het gaat daarbij vaak om industriële bedrijven die grote hoeveelheden restwarmte met een hoge temperatuur hebben. Voorbeelden zijn afvalverbranding of de zware industrie in de Haven van Rotterdam. Ook is het mogelijk om bij datacenters restwarmte te onttrekken. Deze warmte heeft wel een lagere temperatuur dan uit de industrie.

Restwarmte kan worden gebruikt om woningen en bedrijven in de omgeving te verwarmen. Dat gaat via een ondergronds leidingennetwerk; een warmtenet. Er zijn al goede voorbeelden uit de praktijk. Zo levert Shell restwarmte aan het warmtenet in Rotterdam en doet Chemelot iets soortgelijks in Sittard-Geleen.

Om verwarming te voorkomen, is het is belangrijk om te weten wat er juist niet onder restwarmte wordt verstaan. Wanneer in een elektriciteitscentrale minder elektriciteit wordt opgewekt en er gestookt wordt om warmte op te wekken, is er geen sprake van restwarmte, maar van bewust geproduceerde warmte waarvoor extra energie nodig is.

Wat zijn de voor- en nadelen?

Het mooie van restwarmte is dat er dus geen extra energie voor nodig is om het te produceren. Bovendien is het CO2-vrij, zelfs als het afkomstig is van bedrijven die nog draaien op fossiele brandstoffen. Deze warmte zou namelijk anders worden geloosd in het oppervlaktewater of in de lucht. Het ligt dan ook erg voor de hand om restwarmte gebruiken. Want ‘weggooien’ is zonde, nietwaar?

Met alleen de restwarmte ben je er echter nog niet. Het bedrijf waar de warmte vandaan komt, zal zelf niet willen investeren in het creëren van reservecapaciteit (extra warmte die nodig is in koude perioden) of de distributie van de warmte naar woonwijken. Daarvoor zijn andere partijen nodig. Allereerst de netwerkbeheerder, voor de aanleg en het onderhoud van het warmtenet. En daarnaast de warmteleverancier, voor het realiseren van een warmtecentrale en de levering van de warmte aan de woningen en bedrijven.

Om restwarmte te kunnen gebruiken, zijn duidelijke afspraken nodig met het bedrijf waar het van afkomstig is. Bijvoorbeeld over de benodigde technische aanpassingen om het warmtenet te kunnen voeden, monitoring en een vergoeding voor de warmte.

Het risico bestaat dat de partij die restwarmte produceert dit in de toekomst niet meer of in mindere mate zal doen. Bijvoorbeeld vanwege verhuizing of doordat het zijn processen verduurzaamt waardoor minder restwarmte vrijkomt. Het is daarom verstandig om voor een warmtenet niet afhankelijk te zijn van slechts een warmtebron of een producent van restwarmte. Zo kan restwarmte binnen een warmtenet prima samengaan met bijvoorbeeld aardwarmte.

Het gevaar ligt ook op de loer dat producenten van restwarmte minder geneigd zijn te investeren in verduurzaming, omdat ze een goede prijs krijgen voor deze energie – een lucratief businessmodel om in stand te houden dus. Dat maakt het lastig om de voor- en nadelen af te wegen.

Is restwarmte een interessant alternatief voor aardgas in Bloemendaal?

In de gemeente Bloemendaal zijn op dit moment geen grote industriële bedrijven of datacenters die een warmteoverschot hebben. In eerdere onderzoeken is gekeken of het mogelijk is om restwarmte van Tata Steel (de Hoogovens) in IJmuiden te gebruiken. Tata Steel heeft weliswaar grote hoeveelheden restwarmte, maar het is aangetoond dat het veel efficiënter is deze te gebruiken voor het verwarmen van huizen in direct omliggende woonkernen, zoals Beverwijk of Wijk aan Zee. Immers, hoe verder je (rest)warmte transporteert, hoe meer het afkoelt.

In het eerdere artikel over aardwarmte hebben we al geconcludeerd dat de kosten van een warmtenet in Bloemendaal hoog uit kunnen vallen. Samen met het feit dat er geen restwarmtebronnen in of nabij Bloemendaal beschikbaar zijn, is het vrijwel zeker dat huizen in Bloemendaal in de toekomst niet met restwarmte worden verwarmd.